Zonneterp - Projectsite Zonneterp Westland | Globale (grond)waterverkenning

“Al bestaande grondwateronttrekkingen kunnen worden aangevraagd bij de Provincie Zuid-Holland.”

Dat is de theorie. In de praktijk moet rekening worden gehouden met de ‘Westlandse methode’: tuinders koelen hun kas (nu al) met behulp van grondwater. De meeste doen dat clandestien. Ze onttrekken grondwater en brengen het iets warmer elders weer in de grond. Door de relatief grote stroomsnelheid van het grondwater valt het niet op. Maar …:

Overal natte voeten

Door HANS VERHAGEN
DELFT - Drie overheden spannen een rechtszaak aan tegen DSM Gist dat op termijn wil stoppen met het oppompen van grondwater. Als dat gebeurt, krijgen grote delen van de regio te maken met ernstige wateroverlast.

De provincie, de gemeente Delft en het Hoogheemraadschap van Delfland gaan niet akkoord met de mogelijkheid dat DSM binnen een half jaar af zou kunnen van een al jaren bestaande overeenkomst.

Als DSM, dat al sinds 1916 water oppompt om industriële processen te koelen, werkelijk in korte tijd stopt met het onttrekken van grondwater, heeft dat gigantische gevolgen voor de hele regio. In een rapport uit 2000 van het adviesbureau voor water en milieu, Iwaco in Rotterdam, staat dat DSM Gist op dat moment 13,5 miljoen kubieke meter water oppompte. Van Rijswijk tot Scheveningen, van Schipluiden tot Wateringen zijn dan de gevolgen merkbaar.

Volgens Iwaco zullen parkeergarages en tunnels - 'infrastructurele werken met een relatieve diepe ligging' - tot vele kilometers buiten Delft gevolgen kunnen ondervinden. Iwaco voegde eraan toe dat aanpassingen van bestaande infrastructuur ’naar verwachting niet mogelijk is’.

In 1999 besloot het Delftse college ijlings de Phoenixgarage van een extra verstevigde bodem te voorzien. De voorlopige conclusie van een deze zomer in opdracht van de provincie opgesteld rapport, onderschrijft het Iwaco-rapport. „Volgens dat rapport moet de wateronttrekking aan de bodem worden voortgezet,’’ zegt een woordvoerder van de provincie. Zij bevestigt dat de provincie er rekening mee houdt dat de overheid dit zelf moet gaan doen. Of dat ook echt gaat gebeuren is nog allerminst duidelijk, omdat door onttrekking van grondwater de bodem daalt.

Een woordvoerder zegt dat DSM de rechtszaak afwacht voor het stopt met het oppompen van grondwater. Volgens hem gaat het thans jaarlijks nog om zo’n 6,5 miljoen kubieke meter. Hij zegt dat de koeling met grondwater steeds minder nodig is, door nieuwe technieken.

Vraag het de putten- en pompenbouwer

Het schijnt dat als je echt wilt weten hoe het zit met de grondwater onttrekkingen (en verplaatsingen) in het Westland, je moet gaan praten met de lokale putten en pompenbouwer. Dat schijnt de enige te zijn die enig overzicht heeft over het daadwerkelijk grondwater gebruik door Westlandse tuinders.

Zoet en Zout

Volgens WiBo is het grondwater in 1e en 2e wvp in de Westlandse Zoom volledig zout.

In Bleiswijk is het 1e wvp zoet. Althans zoet genoeg om regenwater in de bodem op te slaan en weer op te pompen als gietwater. Bij het oppompen hoeft het niet te worden ontzout.

In de Westlandse Zoom is het 1e wvp (volgens de WiBo memo) zout. Zoet regenwater in het Westland inbrengen in het 1e wvp betekent verzilting van dat water. Echter: misschien is een grootschalige zoetwater infiltratie in het 1e wvp (-19 tot -50 meter) voldoende om een zoete buffer te creëren.

Relevant daarbij is wellicht of de grondwateronttrekking door DSM Gist inderdaad wordt stopgezet.

Een oudere Westlandse praktijk is om water uit het 1e wvp op te pompen en omgekeerde osmose toe te passen. Het brijn wordt vervolgens in het 2e wvp gebracht. Dit laatste wordt tegenwoordig echter niet meer toegestaan door de provincie.

Het grondwater geniet toenemende aandacht van de provincie. Enkele jaren terug werd voor grondwaterverplaatsing (zie Bleiswijkse regenwater – gietwater model) geheel geen vergunning aangevraagd.

Overbuurtse polder

Gemeente, provincie en hoogheemraadschap werken samen aan decentrale waterzuivering voor glastuinbouw + bedrijfswoningen in de Overbuurtse polder. Roelof Kooistra van Grontmij is betrokken.

Lozing op zee

Lozing op zee is een bekende praktijk in het gebied van Delfland. Niet alleen de wzi’s lozen enkele kilometers buitengaats. Ook de DSM loost gebruikt koelwater op de Noordzee:

In de huidige situatie loost DSM het gebruikte koelwater op de Noordzee. Dit water is verontreinigd met onder andere ijzer, fosfaten en ammonium. De huidige lozing van afvalstoffen bedraagt rond de 15.000 inwoner equivalenten (i.e.). Indien de winning gestaakt wordt, valt deze directe belasting van de Noordzee weg.
Voor het mogen lozen van het grondwater op de Noordzee betaalt DSM een verontreinigingsheffing aan het Hoogheemraadschap van Delfland van € 63 per v.e. Deze betaalt vervolgens een deel (€ 37/v.e.) aan Rijkswaterstaat als compensatie voor de vervuiling. Daarmee wordt de vervuiling op de Noordzee ingeschat als een kostenpost van € 587.000. Deze wordt in de huidige situatie veroorzaakt en zal in de kosten- en batenanalyse alleen opgevoerd worden als bate indien de lozing op de Noordzee gestaakt wordt.

CAD

In de gemeente Westland ligt ca 450 ha glastuinbouwgebied met een CAD systeem dat op de boezem loost. CAD staat voor Centrale Afvoer Drainagewater. Het systeem wordt gebruikt voor drainage- en spuiwater. Het beheer en onderhoud van deze systemen wordt uitgevoerd door tuinderverenigingen. De gemeente Westland heeft na onderzoek vastgesteld dat deze systemen te gebruiken zijn als riool.

Zuiveringsrendement

Het is evenwel de vraag of toelevering van het CAD water aan de wzi’s zinvol is. Gewasbeschermingsmiddelen worden door de wzi’s nauwelijks gezuiverd. En de grote toestroom van nutriënten zal een nadelig effect hebben op het gehele rendement van de centrale waterzuivering. Het wzi-effluent verschilt weinig van het CAD-water. Lokale / decentrale zuivering en hergebruik als gietwater biedt beter perspectief.

Enkele (grond)wateraandachtspunten

Door uitdieping van de Nieuwe Waterweg dringt zout steeds dieper het land in. De drinkwaterinlaatpunten van Delfland zijn van ca 1900 tot 1950 alle onbruikbaar geworden. In de jaren 80 (vorige eeuw) is een pijp gelegd vanaf de Brielse Meer om zoetwater naar het Westland te brengen (ingebruikname in 1988). Deze pijp zit aan zijn maximale capaciteit. Beschikbaarheid van het zoete water is het directe gevolg van de afdamming van de Brielse Maas (1950, dus reeds voor de watersnoodramp!) en later ook de afsluiting van het Haringvliet + zoetwaterretentie via Bernisse en Spui.

In de huidige situatie heeft DSM een vergunning voor het onttrekken van 13,8 miljoen m3/jaar, maar er wordt gemiddeld 12,3 miljoen m3/jaar aan grondwater onttrokken. De hoeveelheid onttrokken water is niet constant over het jaar, want in de zomer werd 1600 m3/uur onttrokken tegen 1200 m3/uur in de winter. DSM betaalt over de onttrokken hoeveelheid water grondwaterbelasting. Dit komt neer op circa € 120.000 per jaar aan heffingen voor de provincie.

Nadat het water voor koeldoeleinden is gebruikt wordt het koelwater via een afvoerleiding, die eigendom is van het Hoogheemraadschap van Delfland, geloosd op de Noordzee. Er zijn momenteel geen zuiveringsstappen ingebouwd om de kwaliteit van het grondwater te verbeteren. DSM mag volgens de vergunningsvoorwaarden niets anders met het water doen dan het thermisch te belasten. DSM betaalt jaarlijks € 900.000 tot € 1.000.000 aan het hoogheemraadschap voor vervuiling van de Noordzee. Dit bedrag is gebaseerd op het tarief van € 63 per vervuilingseenheid (v.e.). Het hoogheemraadschap betaalt uit deze heffing € 37 aan Rijkswaterstaat ter compensatie van de vervuiling. Op basis hiervan wordt verondersteld dat de kosten voor vervuiling van de Noordzee 37/63 x 1 miljoen = € 587.000 bedragen.

Het oppompen van het grondwater vergt daarnaast investerings- en beheerskosten voor de pompinstallaties. Het oppompen en afvoeren van het grondwater komt volgens informatie van DSM op € 0,281/m3 exclusief BTW. Dit is inclusief alle belastingen en investeringen, gebaseerd op een debiet van 1600 m3/uur. Na aftrek van verontreinigingsheffing en heffingen aan de provincie blijft hiervan over ca. 2,3 miljoen euro per jaar voor investeringen en beheer bij het huidige debiet. Dit is € 0,190 per m³.

Grootschalige grondwateronttrekking van DSM Gist zorgt thans voor relatief grote grondwaterstroming + afnemende stijghoogten (= grondwaterdruk). DSM wil stoppen met de grondwateronttrekking. Alternatieven worden bekeken. Het is een grote zorg voor Delfland en gemeenten.

Stopzetting van de grondwateronttrekking levert naar verwachting grondwaterproblemen in Delft e.o. en (toename van) zoute kwel, Voordelen zijn er ook: vermindering van de grondwaterstroming en vertraging van de intrekking van zout water.

Zoutproblemen

In de jaren 60 (vorige eeuw) werd het zoutprobleem zeer groot. Niet alleen de zee kwam dieper landinwaarts. Ook de Elzas en het Ruhrgebied leverden zout via de rivierloop. Bij lage rivierwaterstanden kwam er zout water uit de kraan. Calvé en ‘De Gist’ pompten bovendien brak grondwater op, en loosden dat op het oppervlaktewater.

Calvé is anders gaan koelen. Gist (DSM)vergrootte zijn grondwateronttrekking. Delfland legde een koelwater pijpleiding naar zee (1972).

Chlorideconcentraties onderkant deklaag (~-20-25 m N.A.P.) ( indirect uit TNO-DINO Qua)

1900 – 1950:     terugtrekking inlaatpunten zoet water (uitdieping Nieuwe Waterweg)
1960 – 1970:     noodmaatregelen tegen verzouting
1980 – 1990:     zoetwatervoorziening
2000 – nu:        actief grondwaterbeheer (wateroverlast en zoute kwel) / grotere fluctuaties
                        oppervlaktewater / zoetwaterretentie

In Bleiswijk pompen tuinders nog zoet gietwater uit het 1e wvp (en infiltreren ook regenwater).

In Westland is het 1e wvp brak. Het grondwater wordt wel gebruikt voor kaskoeling. Tegenwoordig hier en daar ook met warmtepomp (wegens schaalvergroting en toenemende belangstelling van de Provincie voor grondwater onttrekking-, verplaatsing en opwarming).

Het Westland kent in een droog jaar een relatief groot watertekort voor de glastuinbouw (Alleen Amstelmeer en Haarlemmermeer kennen grotere tekorten bij droogte). In een extreem droog jaar is het Westland koploper watertekort.

Deze globale waterverkenning is ook beschikbaar in pdf-formaat.

Reacties en aanvullingen

Grondwaterhuishouding en warmte- koeltesysteem

-----Oorspronkelijk bericht-----
Van: E. van Andel
Verzonden: zondag 29 januari 2006 15:18
Onderwerp: RE: Zonneterp Westland, Onderzoek Witteveen & Bos (warmte / koudeopslag)

Edgar, met je voorlopige conclusie ben ik het eens. De grondwaterhuishouding in Westland is kennelijk niet duurzaam, en Zonneterp kan dat -indien op grote schaal- remedieren. Je zou zelfs kunnen overwegen de grote onttrekking van Gist [DSM] intact te laten en te gebruiken voor kaskoeling. Het vermogen is orde 50 MW, genoeg voor 40 hectare kaskoeling. Je krijgt dan 400 000 ton condensaat per jaar, die je als gietwater kan gebruiken. Dat staat gelijk aan de regenval op 50 hectare. Als je heel Westland verzonneterpt, wordt het ook weer zoet, omdat je het regenwater kunt laten infiltreren. Wat je ook kunt overwegen, is het infiltreren van zoet water juist daar, aan de Noord-oever van de Nieuwe Waterweg, waar het zoute water infiltreert. Daarmee druk je dat terug; die functie hebben de duinen ook, omdat die wat hoger liggen.

dr.ir. E.van Andel

Verzilting West-Nederland niet te stuiten (14/02/2006)

De bodem onder en rond de Randstad wordt steeds zouter. Verdere verzilting is feitelijk niet meer te stoppen. Zeker nu de Europese Kaderrichtlijn Water het spoelen met zoetwater aan banden legt, lopen de kosten voor het terugdringen van zout kwelwater zo hoog op dat ze niet meer in verhouding staan tot de schade aan de natuur en aan de land- en tuinbouw.

Dat concludeert het waterschap Rijnland, verantwoordelijk voor het waterbeheer in een groot deel van West-Nederland. De lokale en landelijke politiek moet het onderwerp maar eens op de agenda zetten, aldus het waterschap. Rijnland baseert zich op een rapport van het Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling (RIZA) dat binnenkort verschijnt. ‘Maar alle studies wijzen in dezelfde richting.’

Een medewerkster van Rijnland liet deze week weten dat verzilting van de bodem vooral in hete en droge zomers een steeds groter probleem is. Door de lage waterstand en bodemdaling dringt zout kwelwater steeds makkelijker omhoog waardoor het land verzilt. Vooral de kwelpolders tussen Gouda en Amsterdam zijn kwetsbaar, maar feitelijk treedt de zoute kwel in de hele randstad en ver daarbuiten op.

Om schade voor de boeren en aan de natuur te voorkomen spoelt het waterschap momenteel de wateren door met zoet drinkwater uit de Rijn. Dit gebeurt elke zomer, maar juist in hete zomers is veel water nodig, terwijl de rivier dan juist weinig water aanvoert. Het land wordt dan zo zout dat veel gewassen het niet overleven.
Maar behalve dit praktische probleem staat ook Europese regelgeving het innemen van zoetwater meer en meer in de weg. ‘Europa verbiedt het massaal doorspoelen, mede omdat daarvoor onvermijdelijk water uit een vreemd gebied wordt gebruikt. Dit is anders van samenstelling en richt dan ook veel schade aan in het ecosysteem’, aldus de medewerkster.

Het RIZA komt weliswaar met vier mogelijke oplossingen, maar die zijn volgens Rijnland allemaal weinig effectief en erg duur. ‘De politiek moet zich gaan bezinnen op de vraag of we de verzilting maar niet gewoon moeten accepteren.’

Binnenlands Bestuur, Jaargang: 2006

Bergen, Bufferen, Bereiden en Begieten: Het 4B-concept

Het 4B-concept betreft een piekwaterberging onder kassen gecombineerd met een gietwaterfabriek die wordt gevoed met CADwater.

De glastuinbouw in het beheersgebied van het hoogheemraadschap van Delfland, met name het Westland, staat de komende jaren voor een tweetal enorme wateropgaven:
- piekberging van 760.000 m³ oppervlaktewater;
- sanering van de afvalwaterstromen van oppervlaktewater naar riolering.

Lees verder: http://www.aquaterranova.nl/4Bconcept.php

Delfland en Westland dichter bij elkaar over financiering van de riolering in het buitengebied

In mei verleden jaar leek er een tekort te zijn van ca. € 31 miljoen (van de oorspronkelijke € 70 miljoen) op het aansluitingsplan riolering buitengebied in de gemeente Westland. Westland en Delfland hebben nu voor in totaal ruim € 17 miljoen oplossingen gevonden. Voor wat nog resteert, wordt onderzocht in hoeverre die geplande uitgaven kunnen worden gereduceerd. "Ik schat dat het gat geen € 13 miljoen meer is, maar beduidend minder," aldus wethouder Smit van Westland.

Een belangrijke uitkomst van de besprekingen is dat de kosten van € 7 miljoen voor aanpassingen van het hoofdtransport van het afvalwater niet voor rekening van de gemeente Westland komen, maar van het Hoogheemraadschap, bovenop de reguliere bijdrage van € 4 miljoen.

Verder dient een aantal werkzaamheden te worden aangemerkt als onderdeel van het reguliere Gemeentelijk Rioleringsplan (grootte € 4,7 miljoen). Daarnaast is de gemeente bereid tot een extra bijdrage van € 5,6 miljoen over het tijdvak 2005-2010, overeenkomend met de van het Rijk terug te ontvangen BTW over het project. In totaal draagt de gemeente € 43,3 miljoen bij aan het aansluitingsplan, Delfland € 11 miljoen en wordt aan eigen bijdragen (per aansluiting waar nog geen riolering ligt: € 4000,-) € 2,8 miljoen voorzien.

Wanneer de gemeenteraad van Westland en de Verenigde Vergadering van het Hoogheemraadschap van Delfland ermee akkoord gaan is in totaal € 57 miljoen gedekt. De verwachting is voorts dat de oorspronkelijk geraamde kosten verder kunnen worden teruggebracht door mee te liften met de aanleg van de CO2-leiding en herstructureringen in het kader van de Infrastructuurregeling Glastuinbouwgebieden (IRG). Het aansluiten van glastuinbouwgebieden kan door die combinatiemogelijkheden op korte termijn starten. Ook de te behalen voordelen bij verbeterde waterhuishouding in bedrijven en innovatie op het gebied van individuele behandeling van bedrijfsafvalwater kunnen de kosten nog verder terugbrengen.

Wethouder Smit vraagt in het licht van deze vooruitgang van de raad goedkeuring voor een investeringspakket van bijna € 7 miljoen in 2005. € 2 miljoen daarvan wordt door Delfland bijgedragen. De overige € 5 miljoen wordt gedekt uit de reguliere rioolrechten. "Die hoeven hiervoor dus niet omhoog", aldus wethouder Smit.

http://www.s-gravenzande.nl/smartsite14946.htm

Zie ook: riolering buitengebied.

Zonneterp is een initiatief van Innovatienetwerk Groene Ruimte en Agrocluster. Het is gebaseerd op een uitvinding van van dr ir E. van Andel van Fiwihex BV. Aan de inhoud van deze site wordt grote zorg besteed, maar de juistheid en toepasselijkheid van de geboden informatie wordt niet gegarandeerd. Eventuele onjuistheden kunnen worden gemeld via zonneterp@xs4all.nl. Deze site is eigendom van elannet bv.